De Einstein Telescope als motor voor Europese technologische slagkracht en samenwerking

Het rapport Valorisatieperspectief Einstein Telescope laat zien hoeveel potentie er schuilt in de technologieën die worden ontwikkeld voor deze grensverleggende telescoop. Niet alleen zijn ze essentieel voor het project zelf, ook andere sectoren kunnen profiteren. Zo draagt de Einstein Telescope bij aan een sterkere, meer autonome positie van Europa in de wereld. We spreken erover met Jorg van der Meij, programmamanager bij LIOF.

Het Valorisatierapport Einstein Telescope baseert zich op de ontwikkelingen in Nederland, het werkterrein van LIOF.  De positieve impact maakt heel Europa sterker. Hoe zit dat?

Jorg: “Door samen te werken aan de technologie en kennis rond de Einstein Telescope bouwen we aan iets wat niet alleen onze regio, maar heel Europa vooruithelpt. De technologiedomeinen van ET,  zoals trillingsdemping en cryogene technieken, zijn door Europa aangemerkt als strategisch belangrijk. Daarmee geven we concreet invulling aan de Europese ambitie om minder afhankelijk te worden van andere continenten.

De innovaties die nodig zijn voor de bouw van de telescoop vergen forse inspanningen op het gebied van onderzoek. Dat daagt onze hightechbedrijven uit om te vernieuwen en levert oplossingen op die ook buiten de telescoop inzetbaar zijn. Zo versterken bedrijven hun eigen concurrentiepositie én ontstaan er nieuwe markten.”

Er ontstaan nieuwe waardeketens, staat in het rapport. Dan gaat het om toevoeging van waarde aan een product of proces. Waar moeten we concreet aan denken? En wat verrast je tot nog toe het meest?

Jorg: “Het begint met een groep bevlogen mensen met een fascinatie voor hightech. Maar echte waarde ontstaat zodra we de verbinding leggen met andere sectoren. Denk aan technologieën rond cryogene koeling – koelen tot extreem lage temperaturen van 10 à 20 graden Kelvin – die niet alleen voor de Einstein Telescope cruciaal is, maar ook relevant is in bijvoorbeeld de medische wereld en quantumtechnologie.

Wat mij het meest verrast heeft, is hoe snel nieuwe samenwerkingen tot stand komen tussen partijen die elkaar anders nooit hadden gevonden. De Einstein Telescope fungeert daarin als een gemeenschappelijke uitdaging én katalysator. Dat levert nieuwe combinaties en toepassingen op. Dat is pure winst.”

In het rapport wordt de positieve impact op snelgroeiende markten genoemd. Welke springt eruit en waarom?

Jorg: “Het is niet één specifieke markt die eruit springt. Verschillende sectoren gaan profiteren. De halfgeleiderindustrie en precisietechnologie bijvoorbeeld. Voor die keten kunnen we grote stappen zetten, vooral met trillingsvrije koeling en uiterst precieze optica.

Dat sluit perfect aan bij waar Nederland al sterk in is, en draagt bij aan Europa’s technologische onafhankelijkheid. We hebben ons nu gericht op vijf technologiedomeinen, maar op de langere termijn verwacht ik dat er nog veel meer toepassingsgebieden bijkomen. Wat we al zien, is dat bedrijven enthousiast zijn en actief willen meedenken om samen te innoveren.”

De NASA-maanmissies leverden onze huidige manier van het vriesdrogen van voedsel of het zuiveren van drinkwater op. CERN ons huidige internet. Wat kunnen we van de technologieën voor de Einstein Telescope verwachten?

Jorg: “Die vraag krijg ik vaak. Maar het is lastig om nu al precies te voorspellen welke concrete toepassingen er uit deze technologieën voortkomen. De innovaties zijn zó vernieuwend dat er ongetwijfeld verrassende toepassingen ontstaan.

Denk aan trillingsvrije koeling met minimale ruis: dat kan bestaande producten verbeteren of zelfs compleet nieuwe technologieën mogelijk maken. Wie weet kunnen we er in de toekomst betere medicijnen mee ontwikkelen of geavanceerdere medische en optische systemen bouwen. We staan nog aan het begin, maar de signalen zijn veelbelovend.”

Wanneer ben je tevreden over de resultaten van het valorisatieproject waarvoor LIOF aan de lat staat?

Jorg: “Als we erin slagen om wetenschap, industrie en beleid écht met elkaar te verbinden. De Einstein Telescope is een prachtig internationaal project waarmee we dat kunnen aantonen. We werken nu al intensief samen met andere landen en zetten daarbij ook grensoverstijgende onderzoeksprojecten op.

Het uiteindelijke doel? Dat de Einstein Telescope hier wordt gebouwd én dat de technologieën die daarvoor nodig zijn een breed vervolg krijgen in nieuwe toepassingen. Daarvoor willen we zoveel mogelijk bedrijven enthousiasmeren om mee te doen.

We werken aan een duidelijke roadmap om de kansen voor bedrijven inzichtelijk te maken. En ze te laten inzien dat dit hét moment is om aan te haken.”