Rillingen door de ruimte
De wetenschap heeft een feestje te vieren: op zondag 14 september is het precies tien jaar geleden dat de eerste zwaartekrachtsgolven werden gemeten. Het was de Amerikaanse zwaartekrachtgolvendetector LIGO, die deze ontdekking deed. De voorspelling van Albert Einstein in 1916 over het bestaan van zwaartekrachtsgolven, onderdeel van zijn algemene relativiteitstheorie, werd daarmee op deze historische septemberdag in 2015 bewezen.
Nobelprijs
Het grote nieuws zou toen nog vijf maanden geheim blijven. In februari 2016 mocht de wereld het weten: tijdens gelijktijdige persconferenties in de Verenigde Staten, Nederland, Italië en Frankrijk werd de ontdekking wereldkundig gemaakt. Vrijwel alle televisiestations openden er hun nieuwsuitzendingen mee. Er ging een (t)rilling door de wetenschappelijke wereld als ware het een zwaartekrachtsgolf zélf.
Wat niet kon uitblijven: voor hun baanbrekend onderzoek naar de waarneming van zwaartekrachtsgolven ging de Nobelprijs voor Natuurkunde in 2017 naar de Amerikanen Rainer Weiss, Barry Barish en Kip Thorne.
2025
Terug naar nu, naar 2025. Op veel plaatsen in de wetenschappelijke wereld wordt dezer dagen stilgestaan bij dat bijzondere nieuws van tien jaar geleden en bij de betekenis ervan. Niet toevallig was er een paar dagen voorafgaand aan de ‘jubileumdag’ op 14 september 2025 opnieuw wetenschappelijke nieuws te melden. Deze week werd namelijk bekendgemaakt dat de voorspelling van Stephen Hawking dat zwarte gaten alleen maar kunnen groeien, was bevestigd dankzij precisie-waarnemingen met LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory). Een nieuwe mijlpaal, precies tien jaar na de eerste detectie van gravitatiegolven met LIGO.
Overzicht
Die tiende verjaardag van de eerste zwaartekrachtgolfsmeting leidde en leidt tot bijeenkomsten, symposia of een gezellige borrel. Daarbij wordt ook vooruit gekeken. Onder andere ook naar de betekenis van die eerste meting uit 2015, voor de komende zwaartekrachtgolvendetector van de derde generatie: de Einstein Telescope.
Onze wetenschappelijk partner Nikhef in Amsterdam is over een paar dagen gastheer van een boekpresentatie over tien jaar zwaartekrachtsgolven. Wetenschapsjournalist Bruno van Wayenburg beschrijft in ‘Rillingen door de ruimte’ hoe Einstein zwaartekrachtsgolven voor het eerst voorspelde, hoe wetenschappers ze decennialang probeerden te detecteren en wat er na 2015 in de tien daaropvolgende jaren is gebeurd. Ook beschrijft Van Wayenburg wat we de komende tijd nog kunnen verwachten en welke rol de Einstein Telescope daarin kan spelen.
Een boeiend overzicht (in het Nederlands) dat door de manier van schrijven ook geschikt is voor geïnteresseerde niet-wetenschappers.
