Grenzeloos Bocageland en de Einstein Telescope: complementair boven en onder de grond

Interview

14 augustus 2023

Zeven buurgemeenten in de Vlaamse Voerstreek, het Waalse Land van Herve en het Heuvelland in Nederlands Zuid-Limburg werken samen om het zogenoemd bocagelandschap te versterken. Die regio valt grotendeels samen met het gebied waar ook de Einstein Telescope gebouwd moet worden. Kan een hoogtechnologisch, wetenschappelijk project in de ondergrond het bovengrondse landschap versterken? Projectleider Ann-Sophie Debergh van het kandidaat-landschapspark Grenzeloos Bocageland vindt van wel.

Hoe ziet zo’n bocagelandschap eruit?

“Als je het landschap in deze grensregio bekijkt, zijn de overeenkomsten direct duidelijk. Het is een heuvelachtige lappendeken van weilanden, velden, oude bossen, hagen, hoogstamboomgaarden en snelstromende beken. Omdat er nog veel lijnvormige elementen, zoals heggen, hagen, bomenrijen en graften, aanwezig zijn, spreken we van een bocagelandschap oftewel coulissenlandschap. Het is een regio met karakteristieke kerkdorpen en veel kastelen en abdijen, vierkants- of carréhoeves en vakwerkhuizen die je tot ons erfgoed mag rekenen. Dat alles maakt het tot een gebied met een unieke streekidentiteit en hoge landschapskwaliteit, geliefd bij inwoners en bezoekers.”

Waartegen moet het dan worden beschermd?

“Er zijn trends die de kwaliteit van het landschap en de leefbaarheid van de streek aantasten. Die houden niet op bij de landsgrens. Denk aan de hoogwaterproblematiek, denk aan het verdwijnen van hoogstamboomgaarden of hagen, de bedreigde planten- en diersoorten. De toekomst is voor lokale landbouwers onzeker, waardoor er weinig opvolgers zijn. En de druk op het landschap en de dorpen vanuit toerisme en recreatie is best groot. Dat alles was voor de Vlaamse gemeente Voeren, de Waalse gemeenten Dalhem, Aubel en Plombières en de gemeenten Eijsden-Margraten, Gulpen-Wittem en Vaals in Nederland voldoende reden om structureel te willen gaan samenwerken rond het landschap.”

Hoe pakken jullie dat aan?

“Het vraagt niet alleen om de inzet van de zeven gemeenten en andere overheden. Juist ook landbouwers, natuurverenigingen, toeristische ondernemers en inwoners hebben veel gebiedskennis die de overheden niet altijd hebben. Die kennis, die ideeën en dat enthousiasme zijn cruciaal en die willen we verder aanboren. We gaan op zoek naar oplossingen die een win-winsituatie voor meer partijen opleveren. Met deze aanpak hopen we de officiële status van grensoverschrijdend landschapspark te krijgen van de Vlaamse overheid onder de naam ‘Grenzeloos Bocageland’. In september verwachten we de uitslag.”

Hoe verhoudt zich dat tot de Einstein Telescope?

“De Einstein Telescope is wetenschappelijk en economisch een belangrijk project dat veel kan betekenen voor de euregio. De telescoop is gebaat met zo weinig mogelijk verstoringen vanwege de ruis die dat veroorzaakt. Het Grenzeloos Bocageland is een hoogkwalitatief, landelijk gebied waar je nog van een rust kan genieten die uniek is in de regio.”

“Een erkenning als landschapspark zou betekenen dat die authenticiteit van het landschap behouden en versterkt kan worden. Dit gaat gepaard met het behoud van de rust en stilte in het gebied. Dat is een belangrijk aspect van de complementariteit tussen beide initiatieven. Net omwille hiervan gaat het landschapspark perfect samen met de Einstein Telescope en versterken ze elkaar. Als landschapspark willen we geen stolp op het landschap zetten, maar net de intrinsieke kwaliteiten van het gebied combineren met moderne, hoogtechnologische evoluties.”

“Als landschapspark willen we geen stolp op het landschap zetten, maar juist de intrinsieke kwaliteiten van het gebied combineren met moderne, hoogtechnologische evoluties.”
Ann-Sophie Debergh

Dus geen botsende ambities?

“Natuurlijk zijn er ook aspecten waar we kritisch naar kijken. Als deze streek de Einstein Telescope mag huisvesten, gaat dat gepaard met een bouwfase van plusminus vijf tot zeven jaar in een kwetsbaar landschap met verspreide bewoning. Daarom zijn we blij om vast te stellen dat het projectbureau heel actief onderzoekt op welke manier deze bouwfase zo min mogelijk impact kan hebben op het landschap, het leefmilieu en de inwoners. Maar we kunnen er pas echt iets van vinden als die plannen er definitief liggen. Ook is ons verzekerd dat het niet de bedoeling is dat de Einstein Telescope een grote toeristische attractie wordt die dit landelijk gebied op zijn kop zet. We blijven het op de voet volgen en hebben met het projectbureau Einstein Telescope afgesproken regelmatig af te stemmen. De twee initiatieven kunnen elkaar immers versterken.”