‘Einstein Telescope als juridische proeftuin voor heel Europa’
Jurist Loth Van der Auwermeulen (Universiteit Hasselt) onderzoekt grensoverschrijdende juridische vraagstukken bij de voorbereiding, bouw en exploitatie van de Einstein Telescope. Voor het Einstein Telescope-projectbureau in de Euregio Maas-Rijn brengt ze in kaart wat de juridische mogelijkheden zijn voor het observatorium én of het project een proeftuin kan zijn voor Europese samenwerking.
Toen ik de vraag kreeg of ik een flink pak van de juridische voorbereidingen voor het projectbureau wilde doen, wist ik nauwelijks iets van de Einstein Telescope. Ja, ik had ergens gelezen dat er in het Waalse Dalhem een issue was met geplande windmolens waarvoor onze Belgische Raad van State de vergunning had vernietigd omwille van de onverenigbaarheid met de Einstein Telescope. Typisch voor een jurist om dát juist weer wel te weten. Inmiddels zit ik helemaal in de ET-wereld en leer ik elke dag bij over alle disciplines die een rol spelen. Hoe ze van elkaar afhankelijk zijn en op elkaar afgestemd moeten worden. Geologie, tunnelbouw, duurzaamheid, omgevingszorg, wetenschap. Ongelooflijk boeiend allemaal.
Te vaak nog zie je bij projecten dat helemaal op het einde een jurist aan de beurt komt, die dan zwaait met het wetboek en zegt dat er een juridisch probleem is. Bij zo’n megaproject als de Einstein Telescope zou dat natuurlijk problematisch zijn. Mijn rol als het jonkie in het team is om proactief aan de bel te trekken over mogelijke juridische knelpunten en op zoek te gaan naar oplossingen. Het gaat om ‘klassieke’ juridische vraagstukken bijvoorbeeld nagaan wie eigenlijk wat te zeggen heeft over de bodemlaag op 250 meter diepte waar de telescoop wordt ingepland. De juridische verschillen tussen de betrokken landen zijn hierbij een belangrijk aandachtspunt. In elk land gelden andere regels die ook in geval van grensoverschrijdende samenwerking het uitgangspunt vormen. Het is vanuit juridisch perspectief erg interessant om te bekijken of we de verschillende regelgeving van de afzonderlijke landen kunnen ‘ontkokeren’ en – met andere woorden – één regelgevend stelsel kunnen toepassen op dit grensoverschrijdende project.
Als je het door de bril van het recht bekijkt, kan de Einstein Telescope voor Europa net daarom een grote rol spelen. Je ziet dat de Europese Unie grensoverschrijdende samenwerking aanmoedigt, maar toch nog zoekt naar hoe dit juridisch te omkaderen. Eén Europees regelgevend kader waar alle lidstaten achter staan, is nog een ver-van-ons-bedverhaal. Regionale best practices kunnen wel inspiratie bieden voor een toekomstig Europees regelgevend kader. Binnen de Benelux zien we daar al heel wat voorbeelden van. Hier zijn op juridisch vlak al belangrijke stappen gezet op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking. Hoewel Duitsland officieel geen lid is van de Benelux, zijn de banden tussen Duitsland en de Benelux goed. De ligging in de regio Euregio Maas-Rijn maakt van dit project in juridisch opzicht dus een mogelijk zeer interessante proeftuin voor grensoverschrijdende samenwerking in de Europese Unie. Wat eerst een valkuil lijkt, krijgt misschien wel een oplossing en wordt daarmee een opportuniteit. Wij zijn straks hopelijk zo’n best practice.
Mensen denken vaak dat juridische mogelijkheden en onmogelijkheden bepalen wat er gebeurt. Dat is toch echt een misvatting: juridisch gezien kan heel veel, maar belangrijker bij grensoverschrijdende projecten is dat er politiek en beleidsmatig draagvlak is. Daarmee begint het. Behalve juridische opportuniteiten, ga ik ook samen met de werkgroep duurzaamheid op zoek naar opportuniteiten op het vlak van duurzaamheid. Mijn universiteit heeft veel expertise op dat gebied. Voor mij als juriste is het enorm stimulerend om te zien hoe onderzoekers binnen UHasselt durven dromen over duurzame oplossingen voor tal van toepassingen zoals voor de Einstein Telescope en die dromen vervolgens met hun onderzoek vaak ook werkelijkheid kunnen laten worden.
Wat ik zelf heel erg tof vind aan dit project, is dat de Einstein Telescope in onze grensregio in feite in een perifeer gebied van België en Nederland gebouwd zou worden en tegelijkertijd een enorm positieve bijdrage aan het hele land zou leveren. Daaraan mee te kunnen werken, geeft mij zo’n enorm wauw-gevoel.
—Loth Van der Auwermeulen
Loth Van der Auwermeulen (33) promoveert op 8 november 2023 aan de Universiteit Hasselt op onderzoek naar de rol van het bestuursrecht in geval van grensoverschrijdende interlokale samenwerking. Voordat ze aan haar promotiestudie begon, werkte Van der Auwermeulen als jurist bestuursrecht/administratief recht op het lokale niveau. Ze is moeder van twee jonge kinderen.
