België zet Einstein Telescope op Europese agenda
De Belgische Staatssecretaris voor wetenschapsbeleid Thomas Dermine wil het Belgisch EU voorzitterschap voorjaar 2024 aangrijpen om de EMR kandidatuur op de Europese agenda te zetten. België zet daarmee weer een nieuwe stap om samen met Nederland en Duitsland de Einstein Telescope in de Euregio Maas-Rijn te huisvesten.
Dit werd bekend tijdens de kick-out bijeenkomst van twee voorbereidende onderzoeksprojecten, E-TEST en ET2SMEs, in Luik op 21 november 2023. Willy Borsus, de Waalse minister van Economie kondigde bovendien aan dat de samenwerking met bedrijven van ET2SMEs in 2024 een vervolg krijgt.
Aantrekkelijk
De Europese Einstein Telescope wordt een ondergronds observatorium van wereldklasse, waarmee wetenschappers het heelal op een compleet nieuwe manier willen bestuderen. Dat kan door te luisteren naar zwaartekrachtsgolven, minieme rimpels in het weefsel van het heelal die ontstaan bij de meest extreme gebeurtenissen zoals botsende zwarte gaten. Zo willen de onderzoekers zelfs terugluisteren naar de ‘kosmische dark ages’, de periode voor de eerste sterren zijn ontbrand.
Wie de Einstein Telescope mag huisvesten, haalt daarmee een Europees topcentrum voor wetenschappelijk onderzoek in huis. Dat trekt niet alleen wetenschappers aan, ook high-tech bedrijven staan te popelen om zich te bewijzen door technologie voor de Einstein Telescope te ontwikkelen.
België, Nederland en Duitsland bereiden zich al voor op een gemeenschappelijke kandidatuur om het observatorium te huisvesten in hun grensgebied, de Euregio-Maas-Rijn. Dat gebied heeft de Einstein Telescope niet alleen een unieke, trillingsdempende bodem te bieden, maar ook een uitstekende infrastructuur en netwerk van onderzoeksinstellingen en high-tech bedrijven.
Ook het Italiaanse eiland Sardinië is in de race om de Einstein Telescope te mogen bouwen. Waar het observatorium komt te staan, wordt rond 2026 besloten door Europese overheden.
Kandidatuur voorbereiden
Om hun kandidatuur voor de Einstein Telescope zo sterk mogelijk te maken, werken de drie buurlanden nauw samen. Met resultaat, werd op 21 november bekendgemaakt tijdens een bijeenkomst in Luik om de twee grensoverschrijdende programma’s E-TEST en ET2SMEs af te sluiten. Die programma’s hebben onderzoekers en bedrijfsleven in de drie buurlanden met financiering van Interreg voorbereid op de komst van de Einstein Telescope.
Binnen E-TEST is bodemonderzoek gedaan om de ondergrond in het zoekgebied voor de Einstein Telescoop in kaart te brengen. Die studies krijgen in 2024 vervolg met een serie boringen in het zoekgebied. E-TEST ontwikkelde ook een prototype van de cryogene spiegels voor de Einstein Telescope. De spiegel wordt in 2024 getest in een nieuwe vacuümopstelling van het Luikse Centrum voor Ruimteonderzoek CSL.
Samenwerking bedrijfsleven
Gezamenlijke projecten laten onderzoekers en bedrijven ervaring opdoen met de techniek die in de Einstein Telescope zal worden gebruikt. Dat betekent betere kansen om in de bouwfase opdrachten binnen te halen, en op spin-off technologie. Daarom organiseerde het programme ET2SMEs workshops om midden- en kleinbedrijven te informeren over de kansen en uitdagingen van Einstein Telescope.
Dankzij vouchers van ET2SMES hebben in totaal 23 bedrijven in 11 gezamenlijke projecten deeltechnologie voor de Einstein Telescope ontwikkeld. De 9 Belgische, 6 Nederlandse en 8 Duitse bedrijven werkten productiemethodes uit voor de vacuümbuizen van de Einstein Telescope en bouwden apparatuur voor stof- en lekdetectie. Ook werd er elektrische trilapparatuur ontwikkeld voor bodemonderzoek zonder CO2-uitstoot.
De samenwerking met bedrijven van ET2SMEs krijgt in 2024 vervolg dankzij subsidies van de Waalse overheid, werd op 21 november bekend gemaakt. Ook wordt een nieuwe valorisatiecommissie ingesteld om kennisoverdracht te stimuleren.
Bestuurlijke samenwerking
Tijdens de bijeenkomst in Luik werd ook gesproken over de bestuurlijke samenwerking, die vorm heeft gekregen in de tafel van ministers en een taskforce. De haalbaarheidsstudies worden geleid door het projectbureau Einstein Telescope – Euregio Maas-Rijn. De samenwerking op het gebied van onderzoek en valorisatie krijgt vorm in een R&D agenda en een valorisatie-expertcommissie voor de euregio.
