Reflectie van Thomas Hertog op het Einstein Telescope project

Op 10 april 2024 vond het Einstein Telescope EMR Forum plaats in de gerenommeerde Solvay Bibliotheek in Brussel. Deze historische locatie was ooit de plek waar Albert Einstein zelf, samen met andere grote Nobelprijswinnende wetenschappers zoals Niels Bohr, Marie Curie en Max Planck, tot historische doorbraken in de natuurkunde kwam tijdens de beroemde Solvay Conferenties. Het evenement werd afgesloten met een inspirerende keynote van Thomas Hertog, goede vriend en collega van Stephen Hawking en internationaal bekend kosmoloog en professor aan de KU Leuven.

We denken vaak aan een telescoop als een instrument om gegevens te verzamelen en niets meer dan dat. Als een objectief ding van de wetenschap dat volledig apolitiek is. Maar de Einstein Telescope gaat niet alleen over het vinden van feiten. Als het primaire symbool van het Galileo-moment van ons tijdperk, is het zoveel meer.

De Einstein Telescope gaat over het consolideren van een nieuwe dialoog met het universum, door de observatie van gravitatiegolven. In mijn keynote betoogde ik dat we redenen hebben om te geloven dat deze dialoog niet alleen onze kennis over het universum zal vergroten, maar ook enkele fundamenten van het wetenschappelijke paradigma en daarmee onze wereldbeelden zal uitdagen. Mijn wetenschappelijke reis met Stephen Hawking, terug naar de oerknal, was een zoektocht naar ónze oorsprong, niet alleen naar de oorsprong van het universum.

Wat een kosmische dialoog via de Einstein Telescope bijzonder krachtig maakt, is dat iedereen in zekere mate kan deelnemen aan de ontdekkingen. Net als de James Webb ruimtetelescoop vandaag, zal het luisteren naar de trillingen van het diepe heelal met de Einstein Telescope als ons gemeenschappelijk oor, ons herinneren aan ons gedeeld menselijk lot. Het zal ons inspireren om onze collectieve wijsheid over het universum opnieuw te bekijken. In die zin kan de Einstein Telescope als een Poolster ons leiden naar een dieper begrip van onze gemeenschappelijke menselijkheid. Als rentmeesters van planeet Aarde, in dit vreemd biofiele universum.

“In het grotere plaatje zal de ET ons helpen om onze planeet en het universum werkelijk als ons thuis te zien”

Thomas Hertog

Vooraanstaande denkers als Hawking en Hannah Arendt betoogden al dat een grondig begrip van onze diepste oorsprong – en de eenheid van de natuur die zo’n begrip kan teweegbrengen – cruciaal is om de mensheid veilig en wijs naar de toekomst te loodsen. Hoezo? Omdat op de lange termijn alleen beschavingen die zo’n diepgaand begrip verwerven een manier vinden om naar een wereldbeeld te bewegen dat de toekomst oprecht waardeert en de vele krachten van wetenschap en technologie niet tegen zichzelf opzet.

Zo beschouwd is het Einstein Telescope project bijna een daad van verzet. In een wereld die lijdt onder fragmentatie, kortetermijndenken en een toenemend wantrouwen tegen alles wat vreemd is, zijn het de ware partnerschappen tussen belanghebbenden uit zeer verschillende maatschappelijke sferen en de nauwe internationale samenwerking die nodig zijn om de Einstein Telescope te realiseren, een tegengif. Misschien is dat wel de diepere betekenis van het Einstein Telescope project. Als telescoop gaat de ET over het vinden van diepere waarheden over zwarte gaten. Maar in het grotere plaatje zal de ET ons helpen om onze planeet en het universum werkelijk als ons thuis te zien. Wat kunnen we ons nog meer wensen?

Thomas Hertog
KU Leuven