‘Zwarte gaten, die zijn pas echt cool’

• Interview

Thuis zélf een interferometer bouwen. Vanuit aardrijkskundig perspectief in de les uitzoeken op welke locaties in België de Einstein Telescope gebouwd zou kunnen worden. Je in de geschiedenisles verdiepen in de historie van de relativiteitstheorie van Albert Einstein. Of de Einstein Telescope als inspiratiebron gebruiken voor kunstzinnige verbeelding, of juist strikte toepassingen in de lessen wiskunde, fysica of techniek. Het zijn een paar praktische toepassingen in het onderwijs, bedacht door Stan Beullekens, Michiel Gilbert, Remko Vandecauter en Liesl Van Gool. De vier studenten aan de lerarenopleiding UCLL (University College Leuven Limburg) waren de afgelopen periode druk met de pilot voor het secundair onderwijs voor leerlingen van 12 tot 16 jaar.

STEAM

Hun opdracht als pilot voor het onderwijs: hoe kan de Einstein Telescope een rol spelen binnen het STEAM-programma? STEAM staat voor Science, Technology, Engineering, Arts en Mathematics. Vooral aan jonge mensen die zijn opgeleid in die vakken en die over de grenzen van hun vak kunnen denken, is nu en in de toekomst grote behoefte.

Liesl Van Gool, vers afgestudeerd als leraar aardrijkskunde en geschiedenis, vertelt dat het geen gemakkelijke opdracht was. Aan lesideeën over de Einstein Telescope ging een periode vooraf waarin de studenten eerst zélf alles wilden horen over de telescoop. Bezoeken aan science centra zoals het Cosmodrome in Genk, Discovery Museum in Kerkrade of aan de ETpathfinder in Maastricht waren onderdeel van die route.

Oostende

Op haar stageschool in Tessenderlo probeerde Liesl uit waarmee ze de leerlingen enthousiast kon maken voor de Einstein Telescope: “Soms was het nog best moeilijk voor de leerlingen. Maar met uitlegvideootjes en praktische opdrachten kwamen we een heel eind. In de aardrijkskundeles zochten leerlingen bijvoorbeeld uit welke locaties in België nog meer geschikt zouden zijn voor het bouwen van de Einstein Telescope. Natuurlijk kennen ze niet alle criteria waaraan zo’n plek moet voldoen, maar ze konden best goed uitleggen waarom ze tot de keuzes waren gekomen voor een plek in de buurt van Oostende of in de relatief rustige regio tegen de grens met Luxemburg.”

In de les fysica van een collega maakten leerlingen een interferometer. “Zélf met hout, spiegels en lasers aan de slag. Ze kwamen tot de ontdekking dat ze beter met klei dan met hout konden werken. Zo’n meter mag niet bewegen en dan is klei steviger dan hout, want hout verschuift snel. Dat is pas echt leren van een onhandige keuze. Daar is onderwijs voor”, klinkt Liesl enthousiast over het experiment.

Enquête

Meten is weten. Dus voerden Stan Beullekens en Michiel Gildert nog een enquête uit onder leerlingen. Hieruit kwam naar voren dat de Einstein Telescope nog een best moeilijk, abstract en onbekend onderwerp is. “De interesse groeit wel als ze het project van de telescoop eenmaal kennen. Maar als je op dit moment kijkt, zijn de ruimtevaart van NASA of ISS als onderwerp populairder. En ook buitenaards leven spreekt meer tot de verbeelding. Maar er waren ook reacties als ‘zwarte gaten zijn pas echt cool’. Dat is mooi om te zien.”

Onder Vlaamse docenten heeft Liesl gepeild naar animo om tijdens hun lessen aandacht aan de Einstein Telescope te besteden. De reacties waren wisselend. “Daar is nog wat werk te verzetten. Maar positief is dat we wel al mailtjes van docenten krijgen die meer willen weten om het uiteindelijk in hun lessen een plek te geven.”

Kansen

Ondanks die bemoedigende signalen constateren Liesl en haar collega’s dat STEAM-onderwijs en de Einstein Telescope nog geen vanzelfsprekende combinatie is. Enerzijds omdat de Euregio Maas-Rijn niet centraal ligt in België en het nog niet duidelijk is of de telescoop daadwerkelijk hier wordt gebouwd. Anderzijds omdat er nog nauwelijks educatief materiaal beschikbaar is. Hier ligt, aldus het eindwerkstuk van de studenten, nog een taak voor de overheid: ervoor zorgen dat er geld komt om lesmateriaal te ontwikkelen en die aan de scholen en leraren aan te bieden. En vervolgens uiteraard de Einstein Telescope opnemen in het lesprogramma.

Liesl start komend schooljaar als leraar geschiedenis en aardrijkskunde in Brussel. Een uitgelezen kans dus om eigen afstudeerwerk in praktijk te brengen. “Zeker, maar ik zal toch eerst even moeten verkennen hoe alles op school loopt.”