Inwoners zoekgebied Einstein Telescope: ‘Ben zuinig op ons landschap’
De 7 infosessies voor inwoners uit het zoekgebied van de Einstein Telescope zijn de afgelopen weken bezocht door bijna 600 mensen. De belangstellenden uit Welkenraedt, Aubel, Plombières, Dalhem, Voeren, Gulpen-Wittem, Vaals en Eijsden-Margraten waren geïnteresseerd in tal van aspecten. Ze hadden niet alleen veel vragen, maar ook één belangrijke boodschap: ben erg zuinig op ons fraaie landschap.
Thematafels
De opzet van de avonden bestond uit een presentatie over de Einstein Telescope, over de haalbaarheidsstudie waarmee het projectbureau Einstein Telescope de komende 2 jaar bezig is en over de 11 proefboringen die het komende halfjaar worden uitgevoerd. Vervolgens konden de bezoekers aan een van de thematafels aanschuiven met vragen, met hun visie op de Einstein Telescope en met tips of adviezen voor het projectbureau. (Zie ook ‘de meest genoemde vragen en adviezen’ onderaan dit verslag). Over het algemeen kon veel enthousiasme worden opgetekend, maar tegelijkertijd leven er ook veel vragen. Het leidde aan alle thematafels tot boeiende gesprekken.
Haalbaarheidsfase
Medewerkers van het projectbureau Einstein Telescope EMR maakten duidelijk dat het projectbureau de komende 2 jaar nog zeker nodig heeft om de haalbaarheid van de Einstein Telescope in deze regio aan te tonen. Dat betekent ook dat op veel logische vragen nog geen concreet antwoord bestaat.
Het onderzoeken van de haalbaarheid gaat veel verder dan alleen onderzoek naar de geologische samenstelling en geschiktheid van de bodem. Ook de waterhuishouding in de regio en met name de impact van de bouwfase zijn dan thema’s waarvoor de inwoners veel belangstelling toonden. Bijvoorbeeld hoe de – naar huidige schatting – 4 miljoen kuub grond te verplaatsen en een duurzame bestemming te geven. Hoe groot worden de ondergrondse hoekpunten? Zijn er bovengronds gebouwen nodig en hoe worden die in het landschap ingepast? Of welk effect de Einstein Telescope heeft op de beschikbaarheid van energievoorziening of op de beschikbaarheid van woningen in de regio en op de prijsontwikkeling ervan.
Met name in het Waalse deel van het zoekgebied speelde bij inwoners nadrukkelijk de vraag in hoeverre de komst van de Einstein Telescope kan voorkomen dat de deur opnieuw wordt opengezet voor mijnbouw. De logistieke studie naar mogelijk gebruik van het spoorwegemplacement in Montzen leidde tijdens de bijeenkomst in Montzen vooral tot de oproep zo vroeg mogelijk duidelijk te maken wat dat concreet betekent voor deze plaats.
Banenmotor en lokale economie
Het is mooi dat de Einstein Telescope veel banen oplevert op alle niveaus, maar een terugkerende vraag was waar die verwachte banen precies terechtkomen. Zijn dat de universiteitssteden in de Euregio Maas-Rijn of ook in de plaatsen waar straks de telescoop wordt gebouwd?
Aan de thematafels ‘economie/valorisatie’ werd veel gesproken over de mogelijkheden en kansen voor lokale ondernemers tijdens de bouwfase en tijdens de jaren van exploitatie. De voorbeelden van het Interreg-project ET2SME’s (Einstein Telescope to Small and Medium Enterprises) inspireerden. Ook de nu al concrete voorbeelden van leveringen door lokale leveranciers zoals bakkers, timmerbedrijven, loonwerkers tot B&B’s passeerden de revue.
Tijdens een aantal bijeenkomsten meldden zich pas afgestudeerden, studenten en scholieren met de praktische vraag wanneer duidelijk wordt om welke banen het exact gaat en – daarop vooruitlopend – waar ze zich kunnen melden om hun belangstelling daarvoor kenbaar te maken. Hierover sprekend kwam ook enkele malen de suggestie om het Einstein Telescope Education Centre in het Discovery Museum in Kerkrade (NL) straks voor jongeren uit de hele Euregio open stellen en andere manieren te bedenken om jongeren te enthousiasmeren voor de Einstein Telescope.
Gemeenten en eigendom
Aan orde kwam ook de vraag wie eigenaar is van de gronden die worden uitgeboord. Als dat de gemeente is, zou het goed zijn de waarde van de gronden bij herbestemming ook in de gemeentekas te laten vloeien. Via de gemeenten zouden inwoners dan ook direct profijt hebben. Maar ook juridisch ingestoken varianten hierop kwamen aan bod, zoals ‘Heb ik als huiseigenaar zeggenschap of heb ik recht op een vergoeding wanneer de telescoop op 250 meter diepte onder mijn woning loopt?’.
Toerisme
De ondergrondse Einstein Telescope zélf kan sowieso geen toeristische attractie worden. Toch was er veel aandacht voor de mogelijke effecten op het toerisme in de regio. Waar vaak de vrees werd benoemd dat de Einstein Telescope voor extra toerisme in een toch al overbelast gebied zorgt, zagen anderen dat weer als een kans voor de gebieden die nog minder toeristisch ontwikkeld zijn.
Wetenschap
Veel bezoekers wilden meer weten over de wetenschappelijke kant van de Einstein Telescope: waarom willen we zo’n onderzoeksfaciliteit eigenlijk bouwen? Hoe kan dit ondergronds meetinstrument straks duizend keer meer zwaartekrachtsgolven meten dan de huidige detectoren? De magie van de wetenschap sprak tot de verbeelding van veel aanwezigen.
Boodschap
Het projectbureau kreeg ook een boodschap mee: blijf de inwoners betrekken bij alle ontwikkelingen rond de Einstein Telescope. En in het verlengde ervan: ‘Hoe kunnen we meedenken over de beste manier van bouwen om de overlast te beperken?’ tot ‘Welke juridische mogelijkheden en momenten zijn er voor inwoners om een in hun ogen ongewenste stap proberen tegen te houden?’.
De 7 avonden hebben veel nuttige informatie opgeleverd en er zijn misverstanden opgehelderd. Voor het projectbureau Einstein Telescope EMR liggen er voldoende suggesties en vragen op tafel om te betrekken bij het vervolg van het communicatie- en later het participatietraject naar de inwoners.
Meest genoemde vragen en adviezen:
- Zorg ervoor dat bij de bouw van de Einstein Telescope het landschap niet (blijvend) wordt aangetast. Wat eventueel bovengronds nodig is, zal naadloos in het bestaande landschap ingepast moeten worden.
- Beperk overlast tijdens de bouw van de Einstein Telescope tot een voor inwoners aanvaardbaar minimum.
- Blijf inwoners doorlopend op de hoogte houden van de grotere stappen in het haalbaarheidsonderzoek en over de besluitvorming. Geef aan hoe, waarover en wanneer inwoners kunnen meepraten of hun eventuele bezwaren ook formeel kunnen indienen.
- Op welke manier versterkt de Einstein Telescope ook lokale economie? Zorg voor een faire spreiding van de lusten en de lasten in zoekgebied. Voorkom dat een deel van deze Euregio de banen en lokale omzet krijgt en een ander deel van de streek met de overlast te maken krijgt.
- Koppel de komst van de Einstein Telescope aan (het helpen oplossen van) regionale problematiek zoals de overbelasting door toerisme, het gebrek aan voldoende woningen en de prijsontwikkeling ervan of de druk op energievoorzieningen.
